Ik heb ook altijd gedacht dat cultuur iets was wat aan de buitenkant zat maar ik kom er steeds meer achter dat dat niet zo is. Cultuur is niet iets wat ik een korte spanne tijd opgebouwd wordt maar vaak eeuwen oud is.
Neem b.v. het verschil tussen de Turkse cultuur en de Indiase. Van oorsprong zijn Turken nomaden in tegenstelling tot Indiërs. (Behalve de nomadische stammen die je vooral in Radjastan vindt) Iemand uit Tamil Nadu voelt zich niet echt thuis in andere staten van India en viseversa.
De achtergrond van dit nomadisch bestaan vind je nog steeds terug in de huidige cultuur van de Turken. (Ook in hun historische besef) De hiërarchische omgangsnormen, de man – vrouw verhoudingen, het belang van het netwerk (vanuit het oeroude stammenbesef), het diepgewortelde sjamanistische (bij)geloof zijn geen opgelegde culturele eigenschappen maar intrinsieke eigenschappen van de Turk. Het is niet iets waar men zomaar even afstand van doet. Het zit verankerd in de taal, de manier van kijken, het lopen, m. a.w. het is geïncorporeerd.
Dat maakt het ook zo moeilijk om het te begrijpen. In India voelde ik me meer Nederlander dan in Nederland. En nu ook in Turkije. Ik sprak laatst met een Turk die in Nederland is geboren maar hier is komen wonen. Deze interculturele mensen zijn bijzonder goed in staat te verwoorden wat ik hier bedoel.
In korte tijd zette hij het essentiële verschil neer tussen de Nederlandse en Turkse cultuur. Het is soms moeilijk om te beseffen dat er zoiets is als een specifieke Nederlandse cultuur. Je zit er middenin en dat maakt het kijken naar ingewikkeld. Buitenlanders, (Simon Schama) kunnen dat beter.
De strijd tegen het water heeft ongelooflijk betekend voor de manier waarop Nederlanders met elkaar omgaan, en dat gaat heel ver teug in het verleden. De verhouding tussen adel en het volk heeft in Frankrijk nog steeds zijn weerslag op de verhoudingen. Toen ik daar woonde verbaasde ik mij dat eeuwen na de revolutie er nog steeds sprake was van een voor mij overdreven respectvol “mijnheer de notaris” en “mijnheer de dokter” alsof het oude adel betrof. Zeg tegen een Turk dat ie morgen moet vertrekken en hij is in tien minuten gepakt.
Zoals het Darwinistische vinkje veranderde, verandert ook de mens wezenlijk door sociale en geografische invloeden. Zo denk ik erover.