Doorzoek het forum
Zoeken met Startpagina
Startpagina Thema's
Theo Kiewiet
Ontwikkelingssamenwerking; geen controle op output
ww.updaid.nl
- door Drs. Hans Sluijter -
Een oude zaak van Novib uit 1998 legt de zwakte van ontwikkelingssamenwerking bloot want wat blijkt: ontwikkelingssamenwerking controleert geldstromen al decennia lang niet op output.
In 1998 pleegde Novib fraude door bewust een Indiase fakeorganisatie, die zich bezig hield met kinderarbeid en een wereldwijde mars tegen deze problematiek, te steunen om zodoende de goede (inter)nationale PR af te kunnen romen. De hulporganisatie werd door twee verschillende Indiase professors geëvalueerd, in 1998 en in 2004, maar zij waren beiden commercieel betrokken bij diezelfde organisatie. Ze kregen tevens de opdracht om de punten van kritiek na een klokkenluiden in 1998 in hun onderzoek te mijden. De zaak is echter nooit goed in het nieuws geweest, maar het bracht aan het licht dat er geen interesse in de output was, als de boekhouding maar klopte. In 2009 werd na 11 jaar het onderzoek in deze zaak afgerond. De belangrijkste highlights in deze zaak moeten breder getrokken worden over het hele OS-veld.
Ontwikkelingssamenwerking controleert op twee manieren. De eerste is boekhoudkundig. Maar in ontwikkelingslanden bestaat een heuse industrie van nepbonnetjes. De middenstand wordt makkelijk omgekocht. Een maandsalaris van een hoge overheidsfunctionaris ligt in India rond de € 200,–. De middenstand is met een paar euro zo in te palmen. Het weegt niet op tegen de tonnen tot miljoenen die hulporganisaties in ontwikkelingslanden ontvangen.
De tweede manier van onderzoek is kwalitatief. Het heeft dan meer iets weg van een scriptie. Broodje-aapcijfers van hulporganisaties worden gewoonweg als waarheid aangenomen, er volgen wat interviews, soms gepaard met suggestieve vragen en dat was het dan. Kwantitatief onderzoek moet het belangrijkste onderdeel van controle zijn. Als ik 100 toiletten bestel, maakt het mij in principe niet uit dat de voorzitter van een hulporganisatie ze bij zijn neef besteld, als die 100 toiletten er maar staan. Kwantitatief onderzoek kan voor 99% de output op een betrouwbare manier bewijzen. Medefinancieringsorganisaties kunnen niet één projectevaluatie presenteren waarbij de output bewezen is naar aanleiding van een representatieve a-selecte steekproef met een controlegroep. Dat betekent dat ze al decennia lang niet weten hoe gelden terecht komen. Voor een organisatie als Novib betekent dit dat € 200 miljoen op jaarbasis en € 2 miljard het laatste decennium klaarblijkelijk is ‘verdwenen’. Hetzelfde patroon is herkenbaar bij andere (financierings-)organisaties. Zelfs bij de EU in Brussel kan men niet vertellen hoe alle gelden voor de tsunamigelden zijn besteed en waar het is gebleven.
Dat de cultuur van denken over controles zo hardnekkig is blijkt wel uit het feit dat noch de Rekenkamer, noch Buza/IOB interesse had om deze bevindingen te toetsen. De medefinancieringsorganisaties genieten namelijk een beschermde status. Omdat ze leden hebben behoren ze niet tot een overheidsinstanties en hoeven ze niet op effectiviteit gecontroleerd te worden. Rapportages, evaluaties en onderzoeken worden achter gesloten deuren geschreven en besproken waarna ze in archieven bewaard worden totdat ze na zeven jaar worden vernietigd. Niemand die ze kan en zal lezen. Geheimschrijverij.
Conclusies en aanbevelingen
Het zijn uw en mijn belastinggelden die worden besteed. Binnen een mensenleven spendeert de overheid € 3000,- per persoon aan ontwikkelingshulp. Als je de gemiddelde vrije giften plus rente daarbij rekent, kom je uit op circa €10.000,-. In 50 jaar ontwikkelingshulp spendeerde Nederland circa € 100 miljard. Het is kwalijk te stellen dat er van dat geld (bijna) niets kwantitatief gecontroleerd is en dat we het moeten doen met woorden over zogenaamde boekhoudkundige rapporten die niemand mag lezen. Zelfs de relatie tussen Buza/IOB en medefinancieringsorganisaties lijken niets meer dan een boekhoudkundige relatie.
Illustratief is de oude fraudezaak van Novib waarbij eind jaren ’90 bewust een fakeorganisatie werd gesteund om zodoende de goede PR die van deze organisatie af kwam af te romen. Output en waarheid deed er niet toe. Er was geen ruimte voor kritiek en evaluaties werden op voorhand zo opgezet dat de uitslag bij voorbaat al in een voordeel zou uitpakken. Het lijkt een onbehoorlijke taakvervulling die je niet bij bestuurlijke verantwoordelijkheid zou verwachten. De verantwoordelijken hebben al die tijd in het zadel gezeten tot in de hoogste regionen. Het geeft aan hoe star de tunnelvisie is door er legitimiteit aan te geven. Alle Nederlandse OS-organisaties, en niet alleen Novib in het bijzonder, hebben hier iets uit te leggen.
